ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم چی میگه چند تا تبصره داره و هر کدوم از تبصره هاش چه موضوعی رو بیان میکنن پاسخ همه این سوالات در این مقاله از تکس فارس
همه چیز درباره ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم و نحوه محاسبه مالیات شرکت ها
سلام رفیق! اگر درگیر موضوع مالیات و شرکت های تجاری هستی، حتما باید این نکته رو بدونی که ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم چه جوری کلیات مالیات بر سود شرکت ها رو مشخص کرده. پس با من همراه شو تا به زبان ساده و قابل فهم، این موضوع رو برات شرح بدم.ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم
ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم چی میگه؟
ماده ۱۰۵ می گه که درآمد شرکت ها و هر نوع درآمد ناشی از فعالیت های انتفاعی سایر اشخاص حقوقی، چه از منابع داخلی و چه خارجی، بعد از کسر زیان هایی که از منابع معاف نیستن و کاهشی که بر اساس قانون باید انجام بشه، شامل مالیات می شن. این نرخ، معمولاً ۲۵ درصد است، مگر مواردی که طبق قانون نرخ جداگانه ای براش تعیین شده.ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم
در واقع، این ماده فرآیند اندازه گیری و پرداخت مالیات رو مشخص کرده. «درآمد مشمول مالیات»، همون سود خالص شرکت است که باید در مرحله محاسبه، در نظر گرفته بشه.
جمع درآمد شرکت ها یعنی چی؟
در قانون، وقتی از «درآمد مشمول مالیات» صحبت می کنیم، درواقع منظور سود خالص شرکت است که بعد از کم کردن هزینه ها و زیان ها، باقی می مونه و قرار است ضربدر نرخ مالیاتی بشه تا مبلغ نهایی مالیات مشخص بشه.
در قانون مالیات های مستقیم، هرجا که نوشته «درآمد مشمول مالیات»، در اصل یعنی سود نهایی و خالص شرکت.
درآمد شرکت ها به چند قسمت تقسیم می شه؟
این درآمدها، در دو دسته کلی قرار می گیرن:
۱. درآمد عملیاتی: این ها همون درآمدهای اصلی و روزمره شرکتن، یعنی اون پولی که از فعالیت های اصلی شرکت مثل فروش محصولات یا ارائه خدمات به دست میاد. این بخش، بر اساس فعالیت موضوع در اساسنامه شرکت هست، و همون چیزی ه که با انجامش، کسب وکار شکل می گیره.
۲. درآمد غیرعملیاتی: این بخش شامل درآمدهای جانبی و خارج از فعالیت اصلی شرکت است، مثل فروش دارایی های ثابت، سود سپرده های بانکی، یا سایر درآمدهای غیرمرتبط با کسب وکار اصلی.
انواع شرکت ها
در اصل، شرکت ها در قالب های مختلف تعریف می شن، شامل:
– مسئولیت محدوده- تضامنی
– سهامی
– مختلط غیرسهامی
– مختلط سهامی
– نسبی
– تعاونی تولید و مصرف
همه این ها، در قالب ماده ۲۰ قانون تجارت دسته بندی می شن و هر کدوم، شرایط و قوانین خاص خودش رو دارن.ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم
درآمد ناشی از فعالیت های انتفاعی اشخاص حقوقی: چی می دونی؟
در اصطلاحات مالی، وقتی می گیم “درآمد ناشی از فعالیت های انتفاعی سایر اشخاص حقوقی”، یعنی درآمدی که غیراز شرکت ها، از طریق فعالیت های مختلف توی اقتصاد به دست میاد. این فعالیت ها ممکنه در حوزه هایی مثل صنعت، معدن، تجارت، خدمات و تولید باشه، اما به صورت غیرشرکتی و بدون ثبت شرکت انجام شده باشه.
حالا، فعالیت های اقتصادی چه دسته بندی دارن؟
در اصل، کارهای اقتصادی به دو دسته کلی تقسیم می شن:
– فعالیت های انتفاعی، که هدف شون کسب سود و درآمده
– فعالیت های غیرانتفاعی، که هدف شون سودآوری نیست
در فعالیت های انتفاعی، سودها هم به دو نوع تقسیم می شن:
– سود ابرازی، که همون سودی هست که به طور رسمی اعلام میشه و باید مالیات بده
– سود احرازی یا تشخیصی، که ممکنه به دلایل مختلفی مثل کتمان یا اشتباه در گزارش، صحیح نباشه و نیاز به اصلاح داشته باشه
در قانون مالیات های مستقیم، منظور از “سایر اشخاص حقوقی” چه کسی هست؟
اون دسته از اشخاصی هستند که طبق تبصره ۲ ماده ۲، مشمول مالیات نمی شن ولی وقتی وارد فعالیت های اقتصادی می شن، باید درآمدهای خودشون رو طبق نرخ های مشخص، مالیات بدن. یعنی، اگر این افراد فعالیت اقتصادی انجام بدن، باید از همون لحظه درآمد خودشون رو اعلام و مالیاتش رو پرداخت کنن. این کار، بخش مهمی از شفاف سازی و جلوگیری از فرار مالیات رو تشکیل می ده.
مفهوم درآمدهای خارجی و داخلی چیه؟
مطمئناً، درآمدهای هر شخص حقوقی، چه از منابع داخلی در تهران و چه از منابع بین المللی، باید مشمول پرداخت مالیات باشه. طبق بند ۴ ماده ۱ قانون مالیات های مستقیم، هر شرکتی، یعنی هر فرد حقوقی، موظفه نسبت به تمام درآمدی که در ایران یا خارج کسب می کنه، مالیات بده.
و اما، هزینه هایی که مربوط به درآمدهای معاف یا نرخ صفر هستن چطور؟
حالا قانون می گه، اگر درآمدی از پرداخت مالیات معاف باشه یا با نرخ صفر مشمول شده، هزینه های مربوط به این درآمدها هم قابل قبول نیستن. در واقع، هزینه هایی که با این درآمدها مرتبط ن، در محاسبه مالیات لحاظ نمی شن.
برای مثال، فرض کنید یک شرکت صادراتی در تهران، ۱۰۰ میلیون تومان درآمد داره که به خاطر معافیت، مالیاتی نخواهد داد، در این صورت، هزینه هایی که برای صادرات انجام شده مثل هزینه بسته بندی یا حمل ونقل، نمی تونه در کاهش مالیات نقش داشته باشه، چون درآمدش معافه.
درآمدهای با نرخ صفر و نرخ مقطوع چی هست؟
– درآمد با نرخ صفر: یعنی بر اساس قانون، مالیات بر اون صفر است؛ مثلاً بعضی فعالیت ها یا درآمدهای خاص مشمول نرخ صفر می شن – درآمد با نرخ مقطوع: درآمدهایی که نرخ مشخص و ثابتی دارن، مثلا یک درصد یا پنج درصد، و این نرخ رو در قانون مشخص کردند
درآمد معاف از مالیات و درآمدهای مشمول چیه و چه تفاوتی دارن؟
درآمد معاف از مالیات:
این درآمدها طبق قانون، به عنوان درآمدی شناخته می شن که باید از پرداخت مالیات معاف باشن؛ یعنی دولت از اون ها سهمی نمی گیره. مثلا، درآمدهای مربوط به فعالیت های خیریه، برخی فعالیت های فرهنگی یا پروژه هایی که تحت قوانین معافیت هستن، در این بخش قرار می گیرن.
درآمد مشمول مالیات:
این دسته درآمدها، اونایی هستن که باید بر اساس نرخ های تعیین شده قانون، مالیاتش رو پرداخت کنیم. یعنی، مالیاتی که همچون حق الزحمه یا سود خالص باید پرداخت شه و سهم دولت رو تشکیل بده.
در مورد هزینه ها و زیان ها چه طور؟
فقط هزینه ها و ضررهایی که مربوط به درآمدهای مشمول مالیات باشن، در محاسبات مالیاتی به عنوان هزینه های قابل قبول محسوب می شن. اما، هزینه ها و زیان هایی که مربوط به درآمدهای معاف یا در نرخ صفر و مقطوع هستن، هرگز در محاسبات مالیاتی وارد نمیشن. یعنی، نمی تونید این هزینه ها رو کم کنید یا در مالیات نهایی لحاظ کنید.
پس، یاد بگیرید که برای کاهش بار مالیات، باید درک کنید چه درآمدی معاف و چه درآمدی باید مالیات بده، و چه هزینه هایی رو می تونید در مقابل درآمدهای مشمول، حساب کنید.
نرخ ۲۵٪ و استثناهای خاص
در قانون مالیاتی ایران، ماده ۱۰۵، به طور کلی، برای خیلی از درآمدها، نرخ ۲۵٪ رو تعیین کرده، اما در کنار این، استثناهای خاصی هم هستن که بر اساس مقررات مشخص شده ان. مثلا، در موارد نقل و انتقال املاک و حق واگذاری محل، نرخ جداگانه ای در مواد ۵۹ و ۱۴۳ قانون مالیات های مستقیم ذکر شده که باید رعایت بشه.
رای شورای عالی مالیاتی درباره نقل و انتقال املاک و واگذاری محل برای اشخاص حقوقی
بر اساس رأی شماره ۲۰۱/۳۸ شورای عالی مالیاتی، چون مالیات نقل و انتقال املاک و حق واگذاری محل، جزو عملکرد سال مالی این اشخاص محسوب میشه، اون ها باید بعد از پایان سال، در عرض چهار ماه، اظهارنامه، ترازنامه و حساب سود و زیان خودشون رو بر اساس ماده ۱۱۰ قانون مالیات های مستقیم ارائه بدن.
جالبه بدونید، در این موارد که شیوه تشخیص مالیات خاصه، نیاز نیست تا اظهارنامه جداگانه ای تسلیم شه. یعنی، مالیات بر نقل و انتقال املاک و حق واگذاری محل، طبق قانون و بدون نیاز به فرم خاص، مشمول جریمه ماده ۱۹۰ قانون مالیات های مستقیم میشه.
تبصره ۱ ماده ۱۰۵ و نقش سازمان های غیرانتفاعی
این تبصره به سازمان ها و نهادهای غیرانتفاعی ایرانی اشاره داره که هدف اصلی شون تقسیم سود نیست و به طور کلی، برای امور غیرانتفاهی و حمایتی تاسیس شدن. ولی، اگر این سازمان ها در قالب فعالیت های انتفاعی درآمد کسب کنن، موظفن مالیات مربوطه رو مطابق ماده ۱۰۵ و قوانین مالیاتی بپردازن.
یعنی، حتی اگر یک موسسه غیرانتفاعی در تهران، در جریان فعالیت های خودش، درآمد انتفاعی داشته باشه، باید مالیاتش رو بده و قانون هم اون رو به نرخ ۲۵٪ محاسبه می کنه.
تبصره ۲ و مالیات اشخاص خارجی در ایران
بر پایه تبصره ۲ ماده ۱۰۵، اگر اشخاص حقوقی خارجی و مؤسسات مقیم خارج از کشور، از هر نوع فعالیت مالی در ایران بهره مند شدن، باید درصد ۲۵٪ مالیات بدهند. این شامل مواردی مثل:
– فعالیت مستقیم یا به وسیله شعب و نمایندگان
– واگذاری امتیازات و حقوق، مثل انتقال دانش فنی، آموزش، کمک های فنی، یا فروش فیلم ها و سایر حقوق در ایران
می شه، حتی اگه فعالیت به شکل غیرمستقیم و از راه نماینده یا کارگزار انجام شده باشه.
نکته مهم اینه که، این قوانین شامل مواردی نمی شه که بر اساس تبصره ۵ ماده ۱۰۹ و ماده ۱۱۳، مشمول معافیت خاص هستن.
تبصره ۳ ماده ۱۰۵: درآمدهای قبلی رو نباید فراموش کرد
فرض کنید شما قبلاً مالیاتی رو پرداخت کردید، حالا می خواید مالیات بر درآمد رو حساب کنید. اینجا، قانون میگه که هر مبلغی که قبلاً پرداخت کردید، اگر طبق قوانین درست بوده، از مالیات نهایی کم میشه. حتی اگه بیش تر پرداخت کرده باشید، اون قال پوش قابل استرداده و برمی گرده براتون. یعنی، نگران جمع کردن پول بابت مالیات های قبلی نباشید؛ قانون همیشه جوره درست رو، می پسنده!
تبصره ۴: مالیات روی سود سهام ندارید؟
در رابطه با سودهای سهامی که از شرکت های سرمایه پذیر می گیرید، باید بدونید که دیگه مالیات مستقل و جداگانه ای برای این سود ها وضع نشده. یعنی، اگر از هر شرکتی، سود سهام دریافت کردید، خبری از مالیات اضافه نیست. راحت، بدون هزینه های اضافی!
تبصره ۵: مالیات های غیرمستقیم چطور حساب می شن؟
فرض کنید شما در طول سال، مالیات هایی پرداخت کردید غیر از مالیات بر درآمد، مثل مالیات اجاره یا حق عضویت در اتاق بازرگانی. این مبالغ، در زمان رسیدگی به مالیات، از درآمد مشمول کسر می شن و باید مجدداً پرداخت نکنید. نمونه اش: اگر مالیات اجاره رو پرداخت کردید، نوبت به پرداخت مجدد نیست. به جای اون، این مبلغ کلا از مالیات شما کم می شه و دیگه نیازی به پرداخت مجدد نیست.
تبصره ۶: مالیات ابرازی یعنی چه؟
فرض کنید باید اظهارنامه مالیاتی تون رو پر کنید. این مالیات، مالیاتی است که بر اساس ارقام اعلام شده در اظهارنامه حساب می کنی. اما، توجه کنید که، هر چه تخفیف یا کاهش در مبلغ مالیات بر اساس اظهارنامه داده بشه، فقط بر روی این مبلغ حساب میشه. هزینه هایی که در طول سال پرداخت کردید، بر قیمت نهایی اثری ندارن و این مبلغ، نباید در محاسبات درنظر گرفته شه.
نکته مهم: بعضی فکر می کنن شرکت های تعاونی از پرداخت مالیات معافن، اما قانون می گه باید مثل سایر شرکت ها مالیات بدن، ولی از مبلغ نهایی، ۲۵٪ تخفیف می گیرن. یعنی، شخص تعاونی با درآمد مشخص، باید مالیات بده اما ۲۵٪ کم تر!
نمونه عملی: فرض کنید یک شرکت تعاونی درآمد مشمول مالیاتش ۵۰۰ میلیون ریال است؛ پس، مالیاتی که باید پرداخت کند، می شود:
– مالیات معمول: ۱۲۵ میلیون ریال (۲۵٪ از ۵۰۰ میلیون)
– اما، با تخفیف ۲۵٪، پرداختی می شه:
۹۳ میلیون و ۷۵۰ هزار ریال یعنی، کمی کمتر از حالت عادی، که نشان دهنده ی تخفیف قانون است.
اصل موضوع تبصره ۷ ماده ۱۰۵: کاهش نرخ مالیات در صورت رشد درآمد
طبق این تبصره، اگر شرکت ها و اشخاص حقوقی در طول یک سال، درآمد ابرازی خودشون رو نسبت به سال قبل، حداقل ۱۰ درصد افزایش بدن، میزان نرخ مالیاتی بر درآمد اون ها به میزان یک واحد درصد کاهش پیدا می کنه. نکته جالب اینه که، هر چه این رشد بیشتر باشه، تا حداکثر پنج واحد درصد هم می تونه کاهش پیدا کنه. حال، این کاهش به شرطی اتفاق می افته که فرد یا شرکت، بدهی های مالیاتی سال قبل خودش رو پرداخت کرده باشه و اظهارنامه مالیاتی سال جاری رو در موعد مقرر تسلیم کرده باشد.
منظور از “پرداخت بدهی مالیاتی سال قبل” چیه؟
در خصوص این نقطه، سازمان امور مالیاتی در بخشنامه ای مشخص و روشن اعلام کرده است که منظور از بدهی مالیاتی سال قبل، یعنی جمع کل بدهی های قطعی شده در سال گذشته است—اعم از مالیات بر درآمد و کلیه جرایم و عبارات تصریح شده در قانون مالیات های مستقیم. بنابراین، اگر بدهی دارید ولی پرداخت نکردید، نمی تونید از این تخفیف بهره مند شوید.
مورد توأم بودن تبصره های ۶ و ۷ چه حکمی دارد؟
گاهی وقت ها، یک شخص یا شرکت ممکنه هم مشمول تبصره ۶ و هم تبصره ۷ بشه. در این موارد، نحوه محاسبه مالیات به این شکل است که ابتدا نرخ های تبصره ۶ رو اعمال می کنیم، بعد نرخ های تبصره ۷ رو بر اون نتیجه، برای کاهش مالیات، اعمال می کنیم. البته، در بعضی موارد، ممکنه چند نوع تخفیف یا معافیت به صورت همزمان وجود داشته باشه؛ در این حالت، باید آن ها رو توی یک فرآیند پیوسته لحاظ کرد: اول معافیت ها و تخفیف های اولیه، و بعد باقی مانده نرخ یا مالیات اصلی، در فرآیند نهایی محاسبه میشه.
نکته مهم درباره مجموع معافیت ها و تخفیف ها در واقع، هر معافیت، بخشودگی یا تخفیف مالیاتی، باید به صورت مرحله ای و طبق اولویت های موجود، در محاسبات لحاظ بشن. یعنی، اگر چند معافیت یا تخفیف در قوانین وجود داشته، باید اون ها رو متوالی و بر اساس اولویت در نظر گرفت، و بعد نتیجه نهایی رو اعلام کرد.
جمع بندی کلی
در نهایت، ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم، یک راهکار هوشمندانه برای ترغیب شرکت ها و افراد به رشد درآمد در کنار رعایت وظایف قانونی است. این ماده، ضمن مشخص کردن نرخ پایه ۲۵ درصد، راهکارهای کاهش آن بر اساس رشد درآمد و پرداخت بدهی های قبل رو نیز آورده است. تبصره های این قانون، در شرایط مختلف، با دقت درباره تخفیف ها و معافیت ها توضیح داده شده اند، تا از عدالت مالیاتی و توسعه اقتصادی حمایت کنند.
سوالات متداول
۱. ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم چه حکم و چه هدفی را دنبال می کند؟
این ماده، پایه و اساس محاسبه مالیات بر درآمد شرکت ها و اشخاص حقوقی را مشخص می سازد. هدف آن، جمع آوری مالیات از سود خالصِ فعالیت های اقتصادی است که از منابع داخلی و خارجی، پس از کسر زیان ها و معافیت های مقرر، به دست می آید؛ و نرخ آن ۲۵ درصد است، مگر موارد استثنا.
۲. درآمد مشمول مالیات در این ماده، چه چیزی را شامل می شود؟
در این ماده، «درآمد مشمول مالیات»، همان سود خالص است که پس از کسر هزینه ها و زیان ها، برای محاسبه مالیات در نظر گرفته می شود. این سود پایه ای است که بر اساس آن، مالیات تعیین می گردد.
۳. چه نوع درآمدهایی تحت پوشش ماده ۱۰۵ قرار می گیرند؟
هم درآمدهای شرکت های تجاری، اعم از شرکت های با مسئولیت محدود، تضامنی، سهامی و سایر اشکال، و هم درآمد ناشی از فعالیت های انتفاعی سایر اشخاص حقوقی، صرف نظر از نوع و منابع خارجی یا داخلی، مشمول این ماده می باشند.
۴. درآمدهای عملیاتی و غیرعملیاتی در این ماده چه جایگاهی دارند؟
درآمدهای عملیاتی، درآمدهای ناشی از فعالیت های اصلی و روزمره مانند فروش کالا و خدمات است، در حالی که درآمدهای غیرعملیاتی شامل سود حاصل از فروش دارایی ها، سپرده ها یا فعالیت های جانبی است؛ و هر دو، در صورت تحقق، در محاسبه مالیات مورد نظر قرار می گیرند، مگر آن که معاف یا نرخ صفر باشند.
۵. در صورت وقوع زیان، چه تدابیری در این ماده دیده شده است؟
در صورت زیان در فعالیت های اقتصادی، این زیان ها می تواند در محاسبات بعدی مورد احتساب قرار گیرد، ولی پس از کسر زیان، سود نهایی که ملاک تعیین مالیات است، محاسبه می شود و در صورت کسری، مالیات تعلق نمی گیرد.
۶. آیا فعالیت های غیرمرتبط با موضوع اصلی شرکت ها، مشمول این ماده می شوند؟
بلی، هر فعالیت اقتصادی که درآمدزا باشد و از منابع داخلی یا خارجی حاصل گردد، و در قالب فعالیت های انتفاعی قرار بگیرد، مشمول این ماده است، و باید درآمدهای آن بر اساس نرخ تعیین شده، مورد مالیات قرار گیرد.
۷. شرایط و معافیت های مرتبط با ماده ۱۰۵ چگونه است؟
برخی فعالیت ها و مؤسسات، همچون امور خیریه و موسسات عام المنفعه، مشمول معافیت هایی هستند، ولی در غیر این صورت، تمامی سودهای فعالیت های اقتصادی، نزد مأخذ تعیین شده، مشمول مالیات ۲۵ درصدی قرار می گیرند.
۸. نحوه محاسبه و فرآیند پرداخت مالیات بر اساس ماده ۱۰۵ چگونه است؟
پس از پایان دوره مالی، حساب سود و زیان شرکت ها، تدوین و میزان سود مشمول مالیات مشخص می شود. سپس، نرخ ۲۵ درصد بر این سود اعمال و مبلغ مربوط، باید در مدت زمان مقرر پرداخت گردد؛ و در صورت تأخیر، جریمه های مشخصی وضع می شود.
۹. چه مواردی ممکن است در قانون، استثنا و جداگانه محسوب شوند؟
مواردی همچون درآمدهای معاف، نرخ صفر و یا فعالیت هایی که طبق مقررات مخصوص، نرخ جداگانه دارند، از موارد مشمول نرخ ۲۵ درصد محسوب نمی شوند و قوانینی خاص درباره آن ها اعمال می شود.
۱۰. هدف نهایی و پیام اصلی قانون در این ماده چیست؟
هدف از این قانون، شفاف سازی فعالیت های اقتصادی، تضمین پرداخت عادلانه مالیات، و جلوگیری از فرار مالیاتی است؛ تا با مشخص کردن سود نهایی، پایه های مالیاتی به درستی و عدالت بر فرد یا شرکت اعمال شود و منابع مالی کشور، برای عمران و آبادانی، در مسیر صحیح قرار گیرد.
ممکن است برای شما مفید باشد:
مالیات تکلیفی چیست؟ انواع مالیات تکلیفی – محاسبه و پرداخت
برای تولید محتوا متنی می توانید به تیم تکمان دیجیتال سرویس مراجعه کنید
[…] ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم + تبصره های آن […]