قانون جدید ارزش افزوده

میدونستی قانون ارزش افزوده تغییر کرده و حالا باید از قانون جدید پیروی کنیم برای اینکه با این قانون جدید کامل آشنا بشی قانون جدید ارزش افزوده رو بخون

مالیات بر ارزش افزوده یکی از مهم ترین و تأثیرگذارترین ابزارهای مالیاتی توی اقتصاد کشورهاست. این مالیات، که بهش مالیات غیرمستقیم می گن، روی ارزش افزوده کالاها و خدمات در هر مرحله از تولید و توزیع اعمال می شه. تو ایران، قانون مالیات بر ارزش افزوده برای اولین بار تو سال ۸۷ به صورت آزمایشی اجرا شد و بعد از چند سال، نسخه جدیدش تو تاریخ ۱۳ دی ۱۴۰۰ به اجرا درآمد. این قانون جدید کلی تفاوت داشت با قانون قبلی و هدف اصلیش رفع مشکلات و بهبود سیستم مالیاتی بود.

یکی از بزرگ ترین تغییرات قانون جدید، مبنا قرار دادن قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیانه؛ یعنی حالا همه چیز با سامانه های ثبت فروش و اطلاعات دقیق تر مدیریت می شه. تو ادامه این مقاله، قراره به چند تفاوت مهم دیگه بین این دو قانون اشاره کنیم، پس حتماً با ما بمون!

تغییرات جدید قانون ارزش افزوده

ببین، تو این قسمت می خوایم ۵ تغییر مهم و اساسی قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده رو با قانون قبلی مقایسه کنیم و فرق هاشون رو باهم بررسی کنیم.

۱. تغییر مفهوم عرضه:
قبلاً تو ماده ۴ قانون قدیم، هر کالایی که عرضه می شد، مشمول مالیات ارزش افزوده بود. اما حالا تو قانون جدید، طبق بند الف ماده ۱ و ماده ۲، اگه یه نفر کالایی رو برای استفاده شغلی خودش برداره، دیگه به حساب عرضه حساب نمی شه و مشمول مالیات ارزش افزوده نمی شه. یعنی دیگه هر چیزی که مصرف خودت باشه، مالیات نمی خواد!

۲. تغییر تاریخ تعلق مالیات:
تو قانون قدیم ماده ۱۱، تاریخ تعلق مالیات بر ارزش افزوده بر اساس صدور صورتحساب یا تحویل کالا یا ارائه خدمت، هرکدوم که زودتر اتفاق می افتاد بود. این موضوع مخصوصاً برای پیمانکارا دردسرساز بود چون تاریخ ارائه خدمت و صدور صورتحساب معمولاً فرق داشت.
اما تو قانون جدید، ماده ۳ گفته تاریخ تعلق مالیات فقط تاریخ صدور صورتحساب هست، و چون سامانه مودیان رو راه اندازی کردن، حالا باید صورتحساب ها رو تو اون سامانه ثبت کنید و تاریخ ثبت و تأیید اون، تاریخ تعلق مالیات محسوب می شه.

نکته مهم:
اگه معامله نسیه باشه و طرفین تو سامانه مودیان شرایط پرداخت رو تایید کنند، مالیات بر ارزش افزوده فقط وقتی تعلق می گیره که پول واقعاً پرداخت شده باشه. یعنی تا زمانی که پول نرسیده، مالیاتی هم پرداخت نمی شه و جریمه هم نیست.

۳. تغییر موعد تسلیم اظهارنامه:
تو قانون قبلی، مهلت ارائه اظهارنامه و پرداخت مالیات ارزش افزوده ۱۵ روز بعد از پایان هر فصل بود (فصل چهارم هم معمولاً تا پایان فروردین ماه تمدید می شد). اما تو قانون جدید، این مهلت بیشتر شده و حالا تا پایان ماه بعد از پایان فصل فرصت دارید اظهارنامه تون رو ارائه بدید.
یه نکته دیگه اینکه با اجرای کامل سامانه مودیان، ممکنه دیگه نیازی به ارسال اظهارنامه به صورت سنتی نباشه و همه چیز به صورت آنلاین و خودکار انجام بشه.

۴. تغییرات توی استرداد مالیات های اضافه پرداختی
تو قانون قبلی، ماده ۶ می گفت اگه مودی اضافه مالیات پرداخت کرده باشه (یعنی وقتی مالیات و عوارض خرید کالا یا خدماتش بیشتر از مالیات فروشش باشه)، و درخواست استرداد بده، سازمان مالیاتی باید ظرف ۳ ماه این مبلغ رو به حسابش برگردونه. البته برای صادرات این مدت فقط یک ماه بود.
اما تو قانون جدید، ماده ۸ تاکید کرده که سازمان باید حداکثر ظرف ۱ ماه از تاریخ درخواست، مبلغ اضافه پرداختی رو برگردونه. یعنی کلی سرعت و راحتی تو این بخش ایجاد شده.

۵. تغییرات در محاسبه مالیات بر ارزش افزوده خرید ماشین آلات
یکی از مشکلات قانون قدیم، مالیات بر ارزش افزوده ای بود که بابت خرید ماشین آلات تولیدی پرداخت می شد. تو ماده ۱۷ قانون قبلی گفته شده بود که اعتبار مالیاتی خرید ماشین آلات و تجهیزات خط تولید، قابل کسر از مالیات فروش هست. ولی تو تبصره ۲ این ماده، اگه مودی محصولاتی تولید می کرد که معاف از ارزش افزوده بودند یا تو مرحله بهره برداری، مشمول ثبت نام در نظام مالیات ارزش افزوده نبود، این مالیات قابل استرداد نبود و باید جزو هزینه تمام شده دارایی شناسایی می شد.
این یعنی یه مشکل بزرگ برای خیلی از تولیدکننده ها بود.

ولی خوشبختانه تو قانون جدید، تبصره ۴ ماده ۸ این مشکل برطرف شده و حالا همه مالیات ها و عوارض خرید ماشین آلات تولیدی، چه مودی معاف باشه یا مشمول، چه ثبت نام کرده باشه یا نه، قابل استرداد هست. این یعنی کمک بزرگی به تولیدکننده ها برای بهبود نقدینگی و کاهش هزینه ها.

۶ تغییر مهم معافیت های مالیاتی در قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده

قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده کلی تغییر تو بخش معافیت ها داشته که خیلی ها رو تحت تاثیر قرار داده. اینجا ۶ تا از مهم ترین تغییرات رو با هم مرور می کنیم:

۱. حذف معافیت مالیاتی حمل و نقل هوایی
قبلاً همه حمل و نقل ها، از جمله هوایی، از مالیات بر ارزش افزوده معاف بودن. اما تو قانون جدید، حمل و نقل هوایی دیگه معاف نیست و باید مالیات پرداخت کنه؛ چه بار باشه، چه مسافر.
حمل و نقل ریلی، دریایی و جاده ای همچنان معاف هستن و برای اون ها مالیات نمی گیرن.

۲. تغییر معافیت هتل ها و مراکز اقامتی
قبلاً همه هتل ها باید مالیات ارزش افزوده می دادن. اما حالا تو قانون جدید فقط هتل های بالاتر از سه ستاره باید مالیات بدن.
هتل های سه ستاره به پایین، مهمانپذیرها و مراکز اقامتی که مجوز دارن از گردشگری یا اتحادیه ها، معاف شدن.

۳. معافیت های جدید برای خدمات انبارداری و کشاورزی
قبلاً همه خدمات انبارداری و سردخانه ها مالیات داشت. اما حالا فقط خدمات انبارداری و نگهداری محصولات کشاورزی در سردخانه ها معاف هستن.
همچنین، آب مصرفی کشاورزی که قبلاً مشمول مالیات بود، الان کاملاً معاف شده.

۴. معافیت طلا به جز دستمزد ساخت
قبلاً کل طلای ساخته شده مشمول مالیات ارزش افزوده بود، ولی حالا فقط دستمزد ساخت طلا مشمول مالیاته و خود طلا معاف شده.

۵. گسترش معافیت روغن های خوراکی
قبلاً فقط روغن نباتی معاف بود، اما حالا انواع روغن های خوراکی، چه نباتی و چه حیوانی، از مالیات معاف شدن.

۶. تغییر در عوارض آلایندگی (عوارض سبز)
عوارض آلایندگی یا عوارض سبز یکی از بخش های مالیات بر ارزش افزوده است که تغییراتی داشته.
عوارض سبز مالیاتی هست که بابت آلودگی محیط زیست وضع می شه تا شرکت ها و صنایع رو به کاهش آلایندگی تشویق کنه. در قانون جدید، این عوارض به صورت دقیق تر و با روش های جدیدی اعمال می شه تا تاثیرگذاری بیشتری داشته باشه.

ببین، یه موضوع خیلی مهم درباره عوارض آلایندگی یا همون «عوارض سبز» وجود داره که باید بدونی. بعضی از واحدهای تولیدی، صنعتی و معدنی که استانداردهای محیط زیستی رو رعایت نمی کنن و به طبیعت و محیط زیست آسیب می زنن، علاوه بر اینکه مالیات و عوارض ارزش افزوده می دن، باید یه عوارض جداگانه به اسم عوارض آلایندگی هم پرداخت کنن. این عوارض با یه ضریب خاص تعیین می شه و به همین دلیل بهش «عوارض سبز» می گن.

عوارض سبز کجا خرج می شود؟

اگر این واحدها داخل محدوده شهر باشن، پول عوارض به حساب شهرداری همون شهر واریز می شه. ولی اگه خارج از شهر باشن، این مبلغ می ره به یه حساب به اسم «حساب تمرکز وجوه» که خزانه داری کشور بازش کرده. بعد خزانه داری باید این پول ها رو طبق قانون به حساب سازمان ها و نهادهای مربوط مثل شهرداری ها و دهیاری ها تقسیم کنه.

یه نکته خیلی مهم درباره قانون قبلی عوارض سبز این بود که همه واحدهای تولیدی و صنفی، بدون توجه به اینکه چقدر به محیط زیست آسیب می زنن، باید یه درصد مشخص از فروششون رو به عنوان عوارض سبز پرداخت می کردن. یعنی میزان آلایندگی تاثیری روی مقدار عوارض نداشت. این موضوع یکی از مشکلات بزرگ قانون قدیم بود.

اما توی قانون جدید، این مشکل حل شده! طبق ماده ۲۷ قانون جدید، نرخ عوارض سبز دیگه ثابت نیست و بسته به شدت آلایندگی واحد، این نرخ می تونه نیم درصد، یک درصد یا یک و نیم درصد از فروش باشه. یعنی هر چقدر واحد بیشتر به محیط زیست آسیب بزنه، باید عوارض بیشتری پرداخت کنه.

نکات مهم:

📌 اول اینکه، تشخیص میزان آلایندگی هر واحد با سازمان حفاظت از محیط زیست هست که تعیین می کنه ضریب عوارضش چقدر باشه.

📌 دوم اینکه، این قانون برای همه واحدهای آلاینده اجرا می شه؛ چه اونهایی که معاف از مالیات هستن، چه غیر معاف، چه صادرکننده باشن، یا داخل مناطق آزاد و ویژه فعالیت کنن.

تو قانون قبلی، اینکه یه واحد تولیدی یا صنعتی مشمول پرداخت عوارض سبز باشه یا نه، از ابتدای دوره مالیاتی بعدی مشخص می شد. مثلاً فرض کن یه واحد تولیدی تا ۱۲ تیر ماه استانداردهای محیط زیستی رو رعایت کرده و از لیست واحدهای آلاینده خارج شده باشه (که البته این تشخیص رو سازمان محیط زیست می داد)، اون موقع از اول دوره بعدی یعنی اول مهر، دیگه لازم نبود عوارض سبز پرداخت کنه.

اما تو قانون جدید یه تغییر مثبت داریم که به نفع تولیدکننده هاست. حالا اگه یه واحد مثلاً تو تاریخ ۲۰ شهریور به تشخیص سازمان محیط زیست از لیست واحدهای آلاینده حذف بشه، دیگه لازم نیست از ابتدای همون دوره (مثلاً از تیرماه) عوارض پرداخت کنه. یعنی معافیت و مشمولیت عوارض، از همون اول دوره حساب می شه که خیلی به نفع واحدهای تولیدیه و باعث می شه بیشتر به رعایت استانداردها ترغیب بشن.

تغییر در نرخ مالیات و عوارض ارزش افزوده

توزیع پول ارزش افزوده هم بین نهادهای مختلف تو قانون قدیم و جدید فرق کرده. قبلاً طبق ماده ۳۹ قانون قدیم، ۳ درصد از ارزش افزوده دریافتی می رفت به حساب شهرداری ها و دهیاری ها. برای واحدهای داخل شهر، این پول مستقیم به شهرداری می رفت و برای واحدهای خارج از شهر به حساب تمرکز وجوه خزانه و بعد بین دهیاری ها تقسیم می شد. همچنین ۶ درصد از ارزش افزوده سهم سازمان امور مالیاتی بود.

اما حالا تو ماده ۳۸ قانون جدید، یک درصد از ارزش افزوده به عنوان مالیات سلامت در نظر گرفته شده که مستقیم به حساب وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی واریز می شه. سهم سازمان امور مالیاتی شده ۴ درصد و شهرداری ها و دهیاری ها هم ۴ درصد از ارزش افزوده رو دریافت می کنن.

افزایش نرخ مالیات بر ارزش افزوده در ۱۴۰۳

یه تغییر مهم دیگه که از سال ۱۴۰۳ اتفاق افتاده، افزایش نرخ مالیات بر ارزش افزوده از ۹٪ به ۱۰٪ هست. دلیل این افزایش، تأمین منابع لازم برای افزایش حقوق بازنشستگان بود. بنابراین همه کسب وکارها و فروشنده هایی که مشمول مالیات ارزش افزوده هستن، باید از ابتدای سال ۱۴۰۳ این نرخ ۱۰٪ رو تو فاکتورهاشون لحاظ کنن و از مشتری هاشون دریافت کنن.

تغییرات جرائم مالیاتی تو قانون جدید

جرائم مالیاتی مخصوص مالیات بر ارزش افزوده تو قانون جدید کمی تغییر کرده، اما عمده ش به اجرای قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان مربوط می شه. حالا وقتی سامانه مودیان به طور کامل راه بیفته، اگه یه مودی (کسی که مالیات می ده) عضویت تو این سامانه رو نپذیره، باید چندتا کار انجام بده.
اول اینکه تا ۳۰ روز بعد از پایان دوره مالیاتی، حتما اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده ش رو به سازمان امور مالیاتی تحویل بده و مالیاتش رو پرداخت کنه.
اگر این کار رو نکنه، یه جریمه سنگین براش در نظر گرفته شده: یا دو برابر مالیات و عوارضی که پرداخت نکرده، یا ۱۰ میلیون ریال (هرکدوم بیشتر باشه) باید جریمه بده. این قانون هم طبق ماده های ۳۵ و ۳۶ قانون جدید هست و حتی قبل از اینکه سامانه مودیان کامل اجرا بشه، برای عدم ارسال اظهارنامه هم این جریمه وجود داشته.

تو قانون قبلی، جریمه عدم ارسال اظهارنامه ۵۰ درصد مالیات و عوارض اون دوره بود، اما حالا با سامانه جدید، وقتی کامل پیاده بشه، نیازی به ارسال اظهارنامه جداگانه نخواهد بود چون همه چیز تو سامانه انجام می شه.

تغییرات در دادرسی مالیاتی

توی بخش دادرسی مالیاتی و اعتراض به برگ های تشخیص مالیات بر ارزش افزوده هم تغییراتی اتفاق افتاده. قبلاً طبق قانون قدیم، مودی ها ۲۰ روز فرصت داشتن که به برگ مطالبه مالیات اعتراض کنن و بعدش واحد مالیاتی ۳۰ روز فرصت داشت که یا توافق کنه یا پرونده رو بفرسته هیأت حل اختلاف.

اما تو قانون جدید، مهلت اعتراض به برگ مطالبه مالیات بر ارزش افزوده شده ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ برگ، دقیقا مثل مهلت اعتراض به برگ تشخیص عملکرد. علاوه بر این، واحد مالیاتی ۴۵ روز فرصت داره که اعتراض مودی رو بررسی و پاسخ بده.

سوالات متداول

۱. قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده کی اجرا شد؟

• قانون جدید ارزش افزوده در تاریخ ۱۳۸۷ به صورت آزمایشی اجرا شد و نسخه اصلاح شده آن از ۱۴۰۰/۱۰/۱۳ به طور رسمی اجرایی شد.

۲. مهم ترین هدف قانون جدید ارزش افزوده چیست؟

• هدف اصلی بهبود نظام مالیاتی و رفع نواقص قانون قبلی از طریق استفاده از سامانه مودیان و پایانه های فروشگاهی است.

۳. تفاوت اصلی قانون جدید و قدیم ارزش افزوده در چیست؟

• قانون جدید بر پایه قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان طراحی شده و استفاده از فناوری اطلاعات در آن گسترده تر است.

۴. چه تغییراتی در جرائم مالیاتی ارزش افزوده ایجاد شده؟

• جریمه عدم عضویت در سامانه مودیان دو برابر مالیات پرداخت نشده یا ۱۰ میلیون ریال است که قبل تر جریمه عدم ارسال اظهارنامه ۵۰ درصد مالیات بود.

۵. مهلت ارسال اظهارنامه مالیات ارزش افزوده چقدر است؟

• در قانون جدید مودیان موظف اند تا ۳۰ روز پس از پایان دوره مالیاتی اظهارنامه را ارسال کنند.

۶. پس از استقرار سامانه مودیان، آیا نیازی به ارسال اظهارنامه است؟

• خیر، پس از استقرار کامل سامانه مودیان، ارسال جداگانه اظهارنامه ارزش افزوده حذف می شود.

۷. مهلت اعتراض به برگ مطالبه مالیات ارزش افزوده چقدر است؟

• مهلت اعتراض ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ برگ مطالبه است.

۸. مهلت رسیدگی به اعتراض از طرف واحد مالیاتی چقدر است؟

• واحد مالیاتی باید ظرف ۴۵ روز از تاریخ ثبت اعتراض رسیدگی کند.

۹. قانون جدید چگونه به بهبود شفافیت مالیاتی کمک کرده است؟

• با ایجاد سامانه مودیان و پایانه های فروشگاهی، گزارش دهی و رصد تراکنش ها دقیق تر و شفاف تر شده است.

۱۰. جرائم عدم ارسال اظهارنامه ارزش افزوده در قانون جدید چگونه است؟

• جریمه عدم ارسال اظهارنامه معادل دو برابر مالیات و عوارض پرداخت نشده یا ۱۰ میلیون ریال است، در حالی که قبلاً ۵۰ درصد مالیات بود.

ممکن است برای شما مفید باشد:

حسابداری مالیاتی

مالیات حقوق صفر؛ افراد مشمول و شرایط معافیت

برای تولید محتوا متنی می توانید به تیم تکمان دیجیتال سرویس مراجعه کنید