میخواهی بدونی که مبنای تشخیص سود و تعیین درآمد مشمول مالیات اشخاص چیست؟ یا به عبارت دیگر درآمد مشمول مالیات چطور حساب میشه؟این مقاله رو بخون
تو ایران و حتی بیشتر کشورهای دنیا، بخشی از سود یا زیان هر کسب وکاری به دولت تعلق داره. یعنی وقتی یه کسب وکار سود می کنه یا حتی ضرر می ده (البته ضرر باید از طرف سازمان امور مالیاتی تایید بشه)، دولت هم تو این سود و زیان شریک محسوب می شه. این سهم دولت، مالیاته که برای تامین بخشی از بودجه کشور، از صاحب کسب وکار گرفته می شه و باید به سازمان امور مالیاتی پرداخت بشه.
به همین خاطر، فعالان اقتصادی نمی تونن صرفاً براساس نظر شخصی خودشون، سود و درآمد مشمول مالیات رو تعیین کنن. بلکه باید طبق استانداردهای حسابداری ایران، اول سود حسابداری شون رو مشخص کنن و بعد با رعایت قوانین مالیات های مستقیم و بخشنامه های مربوطه، درآمد مشمول مالیات رو به صورت دقیق و قابل قبول سازمان امور مالیاتی حساب کنن.
تکس فارس اینجا می خواد بهتون یاد بده چطور درست و اصولی سود حسابداری رو طبق استانداردهای حسابداری تعیین کنید و بعد درآمد مشمول مالیات رو به روش قانونی و پذیرفته شده محاسبه کنید تا هیچ مشکلی با اداره مالیات نداشته باشید.
درآمد مشمول مالیات برای اشخاص گروه دوم و سوم چطور تعیین میشه؟
برای اشخاصی که تو گروه دوم و سوم هستن، اولین و مهم ترین ملاک تشخیص مالیات، گردش حساب های بانکی شونه. سازمان مالیاتی با توجه به تراکنش های بانکی فرد، میزان درآمد و مالیات رو تخمین می زنه.
علاوه بر گردش حساب ها، ممکنه گزارش های دیگه ای که از سمت سایر افراد یا سازمان ها تو سامانه ۱۶۹ ارسال شده هم در تعیین مالیات شخص موثر باشه.
نکته مهم اینکه با فعال شدن کامل سامانه مودیان مالیاتی، همه گزارش های ارسالی تو این سامانه به عنوان ملاک های اصلی برای تشخیص مالیات در نظر گرفته میشن.
همونطور که می دونید، اشخاص گروه دوم و سوم که اظهارنامه تبصره ماده ۱۰۰ رو ارسال می کنن، گردش حساب بانکی شون مهم ترین معیار برای تعیین مالیات بر درآمدشونه.
درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی و اشخاص گروه اول چطوری تعیین میشه؟
برای اشخاص حقوقی و همین طور اشخاص حقیقی گروه اول، اون چیزی که تو اظهارنامه عملکرد می نویسن، مبنای اصلی تشخیص مالیاته. البته این اظهارنامه وقتی مورد قبول قرار می گیره که ممیز مالیاتی اسناد و مدارک حسابداری رو بررسی کنه و تایید کنه.
حالا سوال اینه که سودی که خود شخص گزارش می ده یا سودی که ممیز تعیین می کنه، چطور و بر چه اساسی محاسبه می شه؟
اینجاست که باید بدونیم سود حسابداری طبق استانداردهای حسابداری ایران با درآمد مشمول مالیات تو قانون مالیات های مستقیم تفاوت داره. طبق استانداردهای حسابداری، سود یا زیان یعنی کسر هزینه ها از درآمد کسب شده. ولی تعاریف درآمد و هزینه تو حسابداری با اون چیزی که تو قانون مالیات های مستقیم تعریف شده فرق داره.
از نظر حسابداری، درآمد یعنی افزایش حقوق صاحبان سرمایه (غیر از پولی که خود صاحبان سرمایه وارد کردن) و هزینه یعنی کاهش حقوق صاحبان سهام (به جز برداشت هایی که صاحبان سهام انجام دادن). اینجا فرقی نمی کنه اون درآمد مشمول مالیات باشه یا معاف، مالیاتش مقطوع باشه یا متغیر، همه اش تو سود حسابداری لحاظ می شه. همچنین هزینه ها هم بدون در نظر گرفتن اینکه قانون مالیات قبولش داره یا نه از درآمد کسر می شه.
اما تو قانون مالیات های مستقیم، برای تعیین درآمد مشمول مالیات و سود واقعی، کلی نکته و قانون هست که باید رعایت بشه. مثل اینکه آیا درآمد به حساب مالیات عملکرد می آد یا معاف هست؟ آیا سازمان مالیاتی هزینه ها رو قبول داره یا نه؟ ممکنه بعضی هزینه ها از نظر سازمان مالیاتی قابل قبول نباشن و قابل کسر از درآمد مشمول مالیات نباشن.
در نهایت می شه گفت درآمد مشمول مالیات در قانون مالیات های مستقیم، همون سود حسابداریه که بعد از اعمال اصلاحات و تعدیلات قانونی حساب می شه. یعنی از سود حسابداری، بعضی موارد که قانون اجازه نداده حذف می شه و اون چیزی که می مونه، درآمد مشمول مالیاته.
درآمد مشمول مالیات از نظر سازمان امور مالیاتی یعنی چی؟
برای اینکه بهتر بفهمیم درآمد مشمول مالیات چیه و سازمان امور مالیاتی چطور اون رو بررسی می کنه، باید یه سر به مواد مهم قانون مالیات های مستقیم مثل ماده ۹۴، ۱۰۵ و ۱۰۶ بزنیم.
ماده ۹۴ قانون مالیات های مستقیم میگه: درآمد مشمول مالیات هر کس، یعنی کل فروش کالا و خدماتش به اضافه درآمدهای دیگه ای که مشمول مالیات فصل های دیگه نشده باشه، منهای هزینه ها و استهلاکاتی که طبق قانون قابل قبول هستن.
ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم میگه: درآمد کل شرکت ها و سایر اشخاص حقوقی که از منابع مختلف تو ایران یا حتی خارج از ایران به دست میاد، پس از کسر زیان های غیرمعاف و معافیت های قانونی، باید مالیات ۲۵ درصدی بدن.
حالا چند تبصره مهم هم داره که بهتره بدونی:
- تبصره ۱: اشخاص حقوقی ایرانی که غیرتجاری هستن و برای تقسیم سود تاسیس نشدن، ولی فعالیت اقتصادی دارن، باید مالیات ۲۵ درصدی براساس درآمد فعالیتشون بدن.
- تبصره ۲: شرکت ها و مؤسسات خارجی که تو ایران فعالیت دارن یا از طریق نمایندگی درآمد کسب می کنن، مثل شعبه یا نماینده، باید مالیات طبق همین نرخ ۲۵ درصد بدن. این شامل درآمدهایی مثل واگذاری امتیاز، انتقال دانش فنی و کمک های فنی هم میشه.
- تبصره ۳: اگر قبلا مالیاتی پرداخت شده باشه، این مبلغ از مالیات نهایی کسر میشه و اضافه پرداختی قابل برگشت هست.
- تبصره ۴: سود سهام یا سهم الشرکه ای که اشخاص از شرکت های سرمایه پذیر دریافت می کنن، مالیات اضافی نداره.
- تبصره ۵: اگه طبق قوانین دیگه، مبالغی تحت عناوین متفاوت به جای مالیات بر درآمد گرفته بشه، مالیات نهایی پس از کسر اون مبالغ حساب میشه.
- تبصره ۶: شرکت ها و اتحادیه های تعاونی عادی و شرکت های تعاونی سهامی عام، از ۲۵ درصد مالیات، تخفیف ۲۵ درصدی می گیرن.
- تبصره ۷: اگر درآمد مشمول مالیات امسال شرکت نسبت به سال قبل ۱۰ درصد یا بیشتر افزایش داشته باشه، به ازای هر ۱۰ درصد افزایش، یک درصد از نرخ مالیات کم میشه، تا سقف ۵ درصد. البته شرط این تخفیف اینه که مالیات سال قبل رو کامل پرداخت کرده باشی و اظهارنامه سال جاری رو به موقع ارسال کنی.
نکات مهم درباره ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم
یه سری نکات مهم درباره ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم هست که بد نیست بدونی:
- شرکت ها، شعب یا نمایندگی هایی که تو ایران ثبت میشن، عملاً به عنوان شرکت های مقیم ایران شناخته میشن و باید طبق قوانین مالیاتی مربوط به اشخاص حقوقی مالیات بدن.
- نرخ مالیات پیش فرض برای اشخاص حقوقی معمولا ۲۵ درصده، اما در شرایط خاص ممکنه تغییر کنه.
- سودی که شرکت بین سهامداران تقسیم می کنه، چون قبلاً خود شرکت مالیاتش رو پرداخت کرده، به اون سود دیگه مالیات اضافه نمی خوره. یعنی سهامداران از سود دریافتی مالیات جداگانه نمی دن.
- بعضی فعالیت ها هستن که سودشون از مالیات معافه؛ موقع حساب کردن مالیات، اون سودها از سود کل حسابداری کم میشن، ولی زیان این فعالیت های معاف هم باید به سود حسابداری اضافه بشه.
ماده ۱۰۶ قانون مالیات های مستقیم هم میگه: درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی، به جز درآمدهایی که قانون روش دیگه ای براش مشخص کرده، بر اساس سود حاصل از فعالیت و مقررات مواد ۹۴، ۹۵ و ۹۷ و تبصره های اون ها محاسبه میشه.
با خوندن دقیق این مواد، می فهمیم که درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی همون سود حسابداری هستش، البته با این شرط که معافیت ها، سود و زیان فعالیت های معاف و موارد دیگه قانون توش لحاظ شده باشه.
ماخذ درآمد مشمول مالیات چیه؟
خیلی ساده بگم، ماخذ درآمد مشمول مالیات یعنی بخشی از درآمد که بعد از کم کردن هزینه های قابل قبول و معافیت های قانونی، می مونه و باید براش مالیات پرداخت بشه. این ماخذ می تونه شامل درآمدهای مختلفی باشه مثل درآمد حاصل از کار و فعالیت اقتصادی، حقوق و دستمزد، درآمدهای اتفاقی، اجاره خونه و املاک و حتی درآمدهای دیگه ای که داری.
یه نکته مهم درباره درآمد مشمول مالیات ابرازی
وقتی اظهارنامه مالیاتی پر می کنی، اون درآمدی که اظهار می کنی یعنی درآمد مشمول مالیات ابرازی هست. فقط روی همین درآمد ابرازی، تخفیف مالیاتی تعلق می گیره و هزینه هایی که ممیز برگشت می زنه و به درآمد اضافه می کنه شامل تخفیف نیستن.
شرکت های تعاونی و مالیاتشون
قانون اصلاح موادی از برنامه چهارم توسعه، شرکت های تعاونی رو این طوری تعریف کرده:
- شرکت تعاونی متعارف، یه شرکت حقوقیه که طبق قوانین بخش تعاونی اقتصاد سال ۱۳۷۰ و قانون شرکت های تعاونی سال ۱۳۵۰ (که هنوز نسخ نشده) و اصلاحات بعدیشون شکل گرفته.
- شرکت تعاونی سهامی عام هم درواقع یه شرکت سهامی عامه که بر اساس قانون تجارت و محدودیت هاش تشکیل شده.
حالا خیلی ها فکر می کنن شرکت های تعاونی مالیات نمی دن، اما تو این تبصره به صراحت گفته شده که شرکت های تعاونی هم باید مالیات بدن، درست مثل شرکت ها. فقط یه تفاوت دارن که از مالیات نهایی شون ۲۵ درصد تخفیف می گیرن.
یه مثال ساده برای درک بهتر
فرض کن یه شرکت تعاونی داریم که درآمد مشمول مالیاتش ۵۰۰ میلیون تومانه. مالیاتش اینطوری محاسبه میشه:
- مالیات اشخاص حقوقی عادی: ۲۵٪ از ۵۰۰ میلیون، یعنی ۱۲۵ میلیون تومان
- مالیات شرکت تعاونی: چون ۲۵٪ تخفیف داره، ۷۵٪ از ۱۲۵ میلیون، یعنی ۹۳ میلیون و ۷۵۰ هزار تومان
تخفیف مالیاتی برای شرکت هایی که رشد داشتن (تبصره ۷ ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم)
اگه یه شرکت هستی و توی درآمدت نسبت به سال قبل رشد داشتی، این تبصره دقیقاً برای تو نوشته شده. طبق تبصره ۷ ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم، اگه شرکتت توی یک سال، حداقل ۱۰ درصد درآمد ابرازی بیشتری نسبت به سال قبل داشته باشه، یه درصد از نرخ مالیات عملکردت کم میشه. این تخفیف می تونه تا ۵ درصد هم بره بالا، البته به شرطی که افزایش درآمدت همین جوری ادامه دار باشه.
اما یه شرط مهم داره…
همین طوری الکی هم نیست! شرکت ها فقط وقتی می تونن از این تخفیف استفاده کنن که:
- بدهی مالیاتی سال قبلشون رو کامل پرداخت کرده باشن
- اظهارنامه مالیاتی همون سال رو توی مهلت قانونی تحویل داده باشن
یعنی اگه یکی از این دو مورد رعایت نشه، خبری از تخفیف نیست!
منظور از “پرداخت بدهی مالیاتی سال قبل” چیه دقیقاً؟
خیلی ها این قسمت براشون مبهمه. برای همین، معاونت حقوقی و فنی سازمان امور مالیاتی یه بخشنامه فرستاده و توضیح داده:
منظور از بدهی مالیاتی توی این تبصره، یعنی هرچی بدهی قطعی شده مربوط به مالیات بر عملکرد سال قبلت بوده؛ شامل اصل مالیات و هر نوع جریمه ای که طبق قانون بهت تعلق گرفته. پس اگه جریمه دیرکرد یا جریمه عدم ارسال اظهارنامه داشتی و هنوز تسویه نکردی، این تخفیف بهت نمی رسه.
یه مثال واقعی برای فهم بهتر قضیه
فرض کن یه شرکت در سال ۱۳۹۷، دو جور درآمد داشته:
- ۵۰۰ میلیون ریال سود از فروش روغن موتور
- ۲۰۰ میلیون ریال سود از سرمایه گذاری توی شرکت بهران (یعنی از سهامی که داشته، سود گرفته)
حالا حساب کتابش اینطوری میشه:
سود حسابداری:
۷۰۰ میلیون ریال = ۵۰۰ (فروش) + ۲۰۰ (سرمایه گذاری)
درآمد مشمول مالیات:
۵۰۰ میلیون ریال = ۷۰۰ – ۲۰۰
(چرا ۲۰۰ رو کم کردیم؟ چون سودی که شرکت از سهام شرکت دیگه ای می گیره، معاف از مالیاته. چون اون شرکت اول مالیاتش رو پرداخت کرده.)
یه نکته خیلی مهم برای شرکت ها: تفکیک درآمد مشمول و معاف از مالیات
اگه شرکتت هم درآمد مشمول مالیات داره و هم درآمد معاف (مثل فروش داخلی + صادرات)، باید خیلی حواست باشه که همه چیزو درست و دقیق تو حساب هات ثبت کنی. چرا؟ چون سازمان امور مالیاتی دوست داره دقیقاً بفهمه از کدوم بخش شرکت چقدر سود کردی و کدوم درآمد معافه.
خب، حالا چی کار باید بکنی؟
📌 اول از همه باید درآمدهای هر فعالیت رو جدا ثبت کنی. یعنی مثلاً فروش داخلی و صادراتت رو تو سیستم حسابداریت دو بخش جدا در نظر بگیر.
📌 بعدش باید هزینه های مستقیم هر بخش رو هم تفکیک کنی. مثلاً اگه یه هزینه فقط مربوط به صادراته، نباید بزنی به کل شرکت.
📌 اما اگه یه هزینه مشترکه (مثلاً اجاره دفتر یا حقوق منشی)، باید طبق یه فرمول منصفانه بر اساس نسبت درآمد بین فعالیت های مشمول و معاف تقسیمش کنی.
یه مثال دم دستی و کاربردی
فرض کن یه شرکت داری که هم محصولاتش رو توی ایران می فروشه و هم به خارج صادر می کنی. چون طبق قانون، صادرات با رعایت شرایط خاص از مالیات معافه، سازمان مالیاتی ازت انتظار داره کاملاً شفاف و واضح مشخص کنی چه درآمدی از صادرات داشتی و چه هزینه هایی براش کردی.
پس حواست باشه همه چی باید تو حساب هات دقیق و قابل ردیابی باشه. وگرنه موقع رسیدگی مالیاتی، دردسر زیاد میشه!
جمع بندی
تا اینجای ماجرا با هم یاد گرفتیم که چجوری باید سود حسابداری و درآمد مشمول مالیات رو حساب کنیم. اما چیزی که همیشه باید بهش دقت کنیم، اینه که:
✅ اگه می خوای پرونده مالیاتی ات بی دردسر و بدون حاشیه باشه
✅ اگه نمی خوای موقع رسیدگی ممیز، استرس بگیری
✅ و اگه دنبال اینی که اظهارنامه ت راحت تأیید شه
باید از اول همه چیز رو بر اساس استانداردهای حسابداری و قوانین سازمان امور مالیاتی درست بنویسی و تفکیک کنی. اینطوری نه فقط خیال خودت راحته، بلکه ممیز هم دست از سرت برمی داره و کارت سریع تر راه می افته.
📌 با تکس فارس همراه باش، تا نه تنها خیالت از مالیات راحت باشه، بلکه بتونی با خیال راحت روی رشد کسب وکارت تمرکز کنی.
اگه نیاز داشتی، می تونیم دقیقاً بهت بگیم چطور حساب هات رو تفکیک کنی، اظهارنامه ت رو بنویسی یا حتی کل کار مالیاتی ت رو برات انجام بدیم!
سوالات متداول
درآمد مشمول مالیات یعنی چه؟
مبلغ درآمدی است که پس از کسر هزینه های قابل قبول و استهلاکات طبق قانون مالیات های مستقیم، برای آن باید مالیات پرداخت شود.
کدام هزینه ها از درآمد قابل کسر هستند؟
هزینه هایی نظیر مواد اولیه، دستمزد کارکنان، استهلاک دارایی ها و سایر هزینه های مرتبط با فعالیت تجاری که طبق قانون قابل قبول شناخته شده اند.
استهلاک چطور محاسبه می شود؟
با توجه به نرخ و مدت زمان تعیین شده در قانون؛ معمولاً از ارزش دارایی به صورت سالانه کسر شده و به عناوین هزینه تلقی می گردد.
معافیت های قانونی چه مواردی هستند؟
معافیت هایی مثل فعالیت در مناطق محروم، درآمد صادراتی، یا در برخی موارد، سود سپرده های بانکی تا سقفی مشخص.
چه تفاوتی بین سود حسابداری و درآمد مشمول مالیات هست؟
سود حسابداری با استانداردهای حسابداری محاسبه می شود؛ اما درآمد مشمول مالیات پس از تعدیلات مالیاتی مثل افزودن درآمد معاف یا حذف هزینه های غیرقابل قبول محاسبه می شود.
درآمد مشمول مالیات اشخاص حقیقی با حقوق چه تفاوتی دارد؟
درآمد مشمول مالیات شامل انواع درآمد از جمله کار، کسب وکار و اجاره است؛ در حالی که مالیات حقوق فقط از حقوق کارمندان محاسبه می شود.
درآمد مشمول مالیات اشخاص حقوقی چگونه تعیین می شود؟
بر اساس ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم، از مجموع درآمدها پس از کسر زیان ها و معافیت ها، با نرخ ثابت ۲۵٪ محاسبه می شود.
اگر در سال درآمد معاف هم داشته باشیم، چطور رفتار می شود؟
درآمد معاف جداگانه محاسبه و از درآمد کل کم می شود تا فقط از درآمد مشمول مالیات مالیات گرفته شود.
برای اشخاص حقوقی، پایه محاسبه مالیات چیست؟
مطابق ماده ۹۴، درآمد مشمول مالیات برابر است با درآمد کل (فروش کالا و خدمات + سایر درآمدها) منهای هزینه ها و استهلاکات قانونی.
چه مدارکی برای تعیین درآمد مشمول مالیات لازم است؟
اظهارنامه عملکرد، دفاتر قانونی، اسناد مالیاتی، فاکتورها، مدارک هزینه ها و هر اطلاعات مرتبط برای اثبات درآمد و هزینه های قابل قبول.
ممکن است برای شما مفید باشد:
مالیات اجاره املاک ۱۴۰۴؛ نحوه محاسبه و معافیت ها
برای تولید محتوا متنی می توانید به تیم تکمان دیجیتال سرویس مراجعه کنید
بدون دیدگاه