استاندارد حسابداری ۴۳؛ درآمد عملیاتی حاصل از قرارداد با مشتریان

استاندارد حسابداری ۴۳؛ درآمد عملیاتی حاصل از قرارداد با مشتریان، یکی از مهم‌ترین استانداردهای حسابداری شناخته می‌شود

استاندارد حسابداری ۴۳؛ درآمد عملیاتی قرارداد با مشتری‌ها

استاندارد ۴۳ حسابداری یکی از استانداردهای مهمه که به درآمد عملیاتی به‌دست‌اومده از قراردادهای مشتریان می‌پردازه. این استاندارد بر اساس استاندارد بین‌المللی IFRS 15 نوشته شده و یک چارچوب کامل و مشخص برای ثبت و گزارش درآمدهای عملیاتی قراردادها ارائه میده. تو این مقاله از تکس فارس می‌خوایم استاندارد ۴۳ رو برات خلاصه کنیم و نکات مهمش رو بگیم.

خلاصه استاندارد حسابداری ۴۳

این استاندارد روی این تمرکز داره که درآمد عملیاتی چطوری باید شناسایی و گزارش بشه؛ طوری که واقعاً نشون بده کالا یا خدماتی که به مشتری تعهد شده، کنترل‌ش دست شرکت هست و درآمد هم بر اساس مبلغی که انتظار میره دریافت بشه، محاسبه میشه.

برای این کار، شرکت باید قرارداد و شرایطش رو دقیق بررسی کنه و قراردادهای مشابه رو هم مدنظر قرار بده. استاندارد ۴۳ درباره تفکیک، اندازه‌گیری و تخصیص درآمدها حرف می‌زنه و قراردادهای مثل اجاره، بیمه و ابزارهای مالی رو از این استاندارد جدا کرده.

اگه قراردادی شامل بخش‌هایی باشه که تحت پوشش استانداردهای دیگه‌ست، استاندارد ۴۳ روش تفکیک و محاسبه اون بخش‌ها رو هم مشخص می‌کنه. همچنین هزینه‌های مرتبط با اجرای قراردادها هم تو این استاندارد بررسی میشه.استاندارد حسابداری ۴۳؛ درآمد عملیاتی حاصل از قرارداد با مشتریان

نکته مهم

از اول دوره مالی که از ۱ فروردین ۱۴۰۴ شروع میشه، این استاندارد باید اجرا بشه و جایگزین استانداردهای قدیمی مثل استاندارد ۳ (درآمد عملیاتی)، استاندارد ۹ (حسابداری پیمان‌های بلندمدت) و استاندارد ۲۹ (فعالیت‌های ساخت املاک) میشه. این تغییرات برای هماهنگی بیشتر با استانداردهای بین‌المللی و بهتر شدن گزارشگری مالی انجام شده.

سرفصل‌های مهم استاندارد حسابداری ۴۳

تو استاندارد حسابداری ۴۳ چندتا بخش کلیدی داریم که خیلی مهمن، مثل دامنه کاربرد، ترکیب و تعدیل قراردادها، اندازه‌گیری و تخصیص قیمت، هزینه‌های قرارداد، استهلاک و کاهش ارزش، نحوه ارائه و افشا اطلاعات و قضاوت‌های لازم برای اجرای درست استاندارد.استاندارد حسابداری ۴۳؛ درآمد عملیاتی حاصل از قرارداد با مشتریان

حالا بریم ببینیم هر کدوم چی میگن.

دامنه کاربرد استاندارد ۴۳

واحدهای تجاری باید این استاندارد رو برای همه قراردادهاشون با مشتری‌ها اعمال کنن، به جز چند مورد که از این استاندارد جدا هستن:

1. قراردادهای اجاره: این قراردادها تحت پوشش استاندارد ۲۱ حسابداری هستن که مخصوص حسابداری اجاره‌هاست و باید اصول همون استاندارد رو رعایت کنن.

2. قراردادهای بیمه: این قراردادها توی استاندارد ۲۸ (فعالیت‌های بیمه عمومی) قرار می‌گیرن و قوانین خاص خودشون رو دارن که گزارش‌دهی دقیق‌تری براشون لازم هست.

3. ابزارهای مالی: این دسته شامل استانداردهای ۱۵ (حسابداری سرمایه‌گذاری‌ها)، ۳۹ (صورت‌های مالی تلفیقی)، ۴۰ (مشارکت‌ها)، ۱۸ (صورت‌های مالی جداگانه) و ۲۰ (سرمایه‌گذاری در واحدهای تجاری وابسته و مشارکت‌های خاص) میشه که هرکدوم شیوه خاص خودشون رو برای حسابداری دارن و خارج از دامنه استاندارد ۴۳ هستن.

4. مبادلات غیرپولی بین واحدهای تجاری: مثل قراردادهایی که بین دو شرکت نفتی برای مبادله نفت انجام میشه تا نیاز مشتری‌ها در نقاط مختلف تامین بشه. این قراردادها شامل تبادل کالا یا خدمات بین دو شرکت هستن و هدفشون کسب درآمد مستقیم از مشتری نیست.

وقتی قرارداد با بخش‌هایی باشه که استانداردهای دیگه‌ای دارن چی کار کنیم؟

اگر قرارداد با مشتری بخش‌هایی داره که تحت استانداردهای دیگه‌ای قرار می‌گیرن، اول باید اون بخش‌ها رو جداگانه تفکیک و اندازه‌گیری کنیم طبق همون استانداردها. بعدش باقی‌مونده قرارداد رو طبق استاندارد حسابداری ۴۳ تقسیم کنیم.

حالا اگه اون استانداردهای دیگه روش تفکیک و اندازه‌گیری اولیه رو نگفته باشن، باید طبق اصول استاندارد ۴۳ این کار انجام بشه.استاندارد حسابداری ۴۳؛ درآمد عملیاتی حاصل از قرارداد با مشتریان

هزینه‌هایی که تو دامنه استانداردهای دیگه نیستن

یه موضوع دیگه هم اینه که اگر هزینه‌های خاصی برای به دست آوردن یا اجرای قرارداد باشه که شامل استانداردهای دیگه نشه، استاندارد ۴۳ روش حسابداری اون هزینه‌ها رو هم مشخص می‌کنه.

هدف استاندارد ۴۳ چیه؟

هدف اصلی این استاندارد اینه که یه چارچوب درست برای گزارش دادن درآمد عملیاتی از قراردادها با مشتری‌ها بده. به طوری که اطلاعات مفید و شفافی درباره ماهیت درآمد، مبلغ، زمان‌بندی و ریسک‌های احتمالی درآمد به استفاده‌کننده‌های صورت‌های مالی برسونیم.

کلید ماجرا اینه که درآمد طوری شناسایی بشه که نشون بده کالا یا خدمات چطور به مشتری منتقل شده و ارزش واقعی که انتظار میره دریافت بشه رو هم در نظر بگیره.

واحد تجاری هم باید شرایط و بندهای قرارداد رو در نظر بگیره و با قراردادهای مشابه مقایسه کنه. اگه ویژگی‌ها شبیه هم باشن، می‌تونه از روش‌های یکسانی برای مجموعه قراردادها استفاده کنه.استاندارد حسابداری ۴۳؛ درآمد عملیاتی حاصل از قرارداد با مشتریان

مدل ۵ مرحله‌ای استاندارد ۴۳ حسابداری

توی استاندارد حسابداری ۴۳، برای اینکه درآمد عملیاتی قراردادهای مشتری رو درست شناسایی و گزارش کنیم، یه مدل ۵ مرحله‌ای تعریف شده که اینطوریه:

۱. شناسایی قرارداد با مشتری
اولین قدم اینه که بفهمیم آیا بین شرکت و مشتری یه توافق واقعی وجود داره یا نه. یعنی ببینیم می‌تونیم این توافق رو به‌عنوان یه قرارداد معتبر حساب کنیم. برای اینکه قرارداد تو چارچوب IFRS 15 باشه باید چند تا شرط داشته باشه:

• توافق طرفین: هم شرکت هم مشتری باید با تعهدات قرارداد موافق باشن. این توافق می‌تونه کتبی، شفاهی یا حتی طبق رویه‌های معمول تجاری باشه.

• حقوق و تعهدات مشخص: هر کدوم باید بدونن دقیقاً چی قراره تحویل داده بشه؛ یعنی مشخص باشه کالا یا خدمات چیه.

• تعهدات پرداخت مشخص: شرایط پرداخت باید معلوم باشه؛ یعنی مبلغ، زمان و نحوه پرداخت باید شفاف باشه. این شامل قیمت ثابت یا پرداخت‌های متغیر هم می‌شه.

• محتوای تجاری: قرارداد باید واقعاً محتوای تجاری داشته باشه، یعنی جریان‌های نقدی شرکت به خاطر قرارداد تغییر کنه.

• احتمال دریافت مابه‌ازا: احتمال قوی باشه که شرکت بتونه مبلغی که مستحقشه رو از مشتری دریافت کنه. این موضوع شامل بررسی اعتبار و توان مالی مشتری هم می‌شه.

نکته مهم:
اگه هر کدوم از این شرایط نباشه، شرکت اجازه نداره قرارداد رو به‌عنوان قرارداد با مشتری بشناسه و درآمد رو شناسایی کنه.

۲. شناسایی تعهدات عملکردی

وقتی قرارداد با مشتری بسته می‌شه، شرکت باید همه بندهای قرارداد رو دقیق بررسی کنه تا تعهدات عملکردی موجود رو پیدا کنه. یعنی باید مشخص بشه که چه کالاها یا خدماتی تعهدات جداگانه‌ای هستن که باید به مشتری تحویل داده بشن. به زبان ساده، تعهد عملکردی یعنی قول‌هایی که شرکت به مشتری داده تو قرارداد.

ویژگی‌های تعهد عملکردی اینطوره:

• قابلیت تشخیص جداگانه: تعهد عملکردی باید طوری باشه که بشه جداگانه شناسایی‌اش کرد؛ یعنی مشتری بتونه به تنهایی از اون استفاده کنه یا اونو با چیزهای دیگه ترکیب کنه.

• مشخص بودن: یه دسته از کالاها یا خدمات که شبیه هم هستن باید واضح و روشن تو قرارداد نوشته شده باشن. این می‌تونه شامل محصول فیزیکی، خدمات، مجوز، گارانتی یا حتی تعهدات ضمنی مثل آپدیت نرم‌افزار باشه.

۳. تعیین ما به ازای معامله

اگه مبلغی که قراره بابت قرارداد دریافت بشه متغیر باشه، یعنی مثلاً ممکنه تخفیف یا جایزه‌ای داشته باشه، شرکت باید یه برآورد از مبلغی که انتظار داره بابت کالا یا خدمات بگیره انجام بده.

این مبلغ ممکنه به خاطر چیزایی مثل تخفیف، بازپرداخت، اعتبارات، پاداش عملکرد، جریمه یا موارد مشابه تغییر کنه. حتی اگر دریافت پول به اتفاقی در آینده بستگی داشته باشه، اون مبلغ متغیر حساب می‌شه. مثلاً فروش محصولی که حق بازگشت داره یا دادن پاداش اگه یه هدف خاصی برآورده بشه.استاندارد حسابداری ۴۳؛ درآمد عملیاتی حاصل از قرارداد با مشتریان

۴. تخصیص ما به ازای معامله به تعهدات عملکردی

تو مرحله چهارم، مبلغی که تو مرحله قبلی (مرحله سوم) مشخص کردیم باید بین تعهدات عملکردی که تو مرحله دوم شناسایی شدن تقسیم بشه. این تقسیم‌بندی بر اساس قیمت فروش مستقل هر تعهد انجام می‌شه؛ یعنی هر کالا یا خدمت چقدر تو شرایط مشابه به صورت جداگانه قیمتش بوده و مشتری باید همونقدر پول بده.

برای این کار، اول باید قیمت فروش مستقل هر تعهد رو برآورد کنیم. اگر قیمت مستقیمی ازش وجود نداشت، می‌تونیم از روش‌های تخمینی استفاده کنیم؛ مثل روش تنظیم بازار، روش باقیمانده یا روش هزینه‌محور. بعد از اینکه قیمت‌ها رو برآورد کردیم، مجموع قیمت‌ها رو حساب می‌کنیم و سهم هر تعهد از مبلغ کل معامله، بر اساس نسبت قیمت فروش مستقلش نسبت به کل قیمت‌ها مشخص می‌شه.

۵. شناسایی درآمد هم‌زمان با ایفای تعهدات عملکردی

طبق استاندارد ۴۳ حسابداری، وقتی تعهدات عملکردی رو اجرا می‌کنیم، باید درآمد هم همون موقع شناسایی بشه. تعهدات یا یه دفعه در یک زمان انجام می‌شن یا تو یک بازه زمانی طولانی‌تر.

یکی از مهم‌ترین قسمت‌های استاندارد، معیارهای شناسایی درآمد در طول زمانه. وقتی قرارداد رو بررسی می‌کنیم، اگر حداقل یکی از سه شرط زیر برقرار باشه، باید درآمد رو به صورت تدریجی و در طول زمان شناسایی کنیم. اما اگر هیچکدوم از این شرایط نبود، درآمد رو یکجا و در یک زمان شناسایی می‌کنیم.استاندارد حسابداری ۴۳؛ درآمد عملیاتی حاصل از قرارداد با مشتریان

سه شرط شناسایی درآمد در طول زمان:

• همزمان با دریافت، مصرف می‌شه: مشتری تو طول زمان اجرای تعهد، منفعت اون کالا یا خدمت رو همزمان دریافت و استفاده می‌کنه و این منفعت قابل نگهداری یا ذخیره نیست. مثلاً مثل بلیط تئاتر.

• کنترل در حین ایجاد: عملکرد شرکت باعث می‌شه دارایی‌ای ساخته بشه که مشتری کنترل اون دارایی رو تو زمان ساختش داشته باشه.

• کاربری جایگزینی نداره: شرکت دارایی‌ای می‌سازه که برای مشتری هیچ جایگزینی نداره و مشتری حق داره بابت بخشی که تا الان ساخته شده، پرداخت کنه و این حق الزام‌آوره.

مخارج مخصوص رسیدن به قرارداد

طبق بند ۹۱ استاندارد حسابداری ۴۳، اگه شرکت انتظار داشته باشه هزینه‌هایی که مخصوص گرفتن قرارداد با مشتری کرده رو جبران کنه، باید این هزینه‌ها رو به عنوان دارایی ثبت کنه. یعنی اون هزینه‌ها رو مثل یک سرمایه ببینه، نه فقط خرج شده.

البته شرکت می‌تونه این هزینه‌ها رو همون موقع که اتفاق می‌افته به‌عنوان هزینه ثبت کنه، به شرط اینکه دوره استهلاک دارایی‌ای که در نبود این امکان شناسایی می‌کرد، یک سال یا کمتر باشه. به عبارت ساده‌تر، اگه هزینه سریع استهلاک می‌شه و مدت زیادی دوام نمیاره، می‌تونه اون رو سریع هزینه کنه.

چالش‌های اجرایی استاندارد حسابداری ۴۳

یکی از مشکلات اصلی تو اجرای این استاندارد اینه که حسابرسان باید حسابی با سیستم‌های ERP (سیستم‌های جامع مالی) آشنا باشن، ولی نیروی متخصص کافی نیست. از طرف دیگه، هماهنگ‌کردن سیستم‌های حسابداری با این استاندارد هم کار سختیه و نیاز به دقت زیادی داره.استاندارد حسابداری ۴۳؛ درآمد عملیاتی حاصل از قرارداد با مشتریان

pdf خلاصه استاندار حسابداری شماره ۴۳

جمع‌ بندی

تو این مقاله رفتیم سراغ استاندارد حسابداری ۴۳ و همه چیزهایی که درباره‌اش مهمه؛ از دامنه کاربرد و مراحل گرفته تا چالش‌هایی که سر راهش هست. این استاندارد یه چارچوب کامل و واضح برای شناسایی و ثبت درآمدهای عملیاتی قراردادهای مشتری‌ها ارائه می‌ده. از مرحله شناسایی قرارداد، تعهدات عملکردی، تعیین و تخصیص قیمت گرفته تا شناسایی درآمد، همه چیز رو حساب و کتاب می‌کنه و جایگزین استانداردهای قبلی شده.

مزیت بزرگش اینه که گزارش‌های مالی رو شفاف‌تر و قابل مقایسه‌تر می‌کنه، اما خب اجرای این استاندارد نیاز به تخصص بالا و هماهنگی دقیق با سیستم‌های مالی جدید داره که خودش یه چالش بزرگه.

حسابداری مالیاتی

اظهارنامه مالیات عملکرد چیست – آموزش ارسال اظهارنامه عملکرد

برای تولید محتوا متنی می توانید به تیم تکمان دیجیتال سرویس مراجعه کنید